Marmara Bölgesi

Marmara Bölgesinin Genel Özellikleri:

1.      Marmara bölgesi Türkiye’nin kuzey-batısında yer alır.

2.      Bölge Yıldız dağları bölümü, Çatalca-Kocaeli bölümü, Ergene bölümü ve Güney Marmara bölümü olmak üzere dört bölümden oluşur.

3.      Hem Asya hem de Avrupa da toprağı bulunmaktadır.

4.      Yüz ölçümü bakımından 6. Büyük bölgemizdir.

5.      Turizm gelirleri en fazla olan bölgemizdir.

6.      Ege ve Marmara denizi kıyılarında makiler, Güney Marmara kıyılarında ise zeytinlikler bulunmaktadır.

7.      Marmara bölgesinin nüfusu 2010 sayımına göre 23 milyondan fazladır.

8.      Nüfusu ve nüfus yoğunluğu en fazla olan bölgemizdir.

9.      İş imkânları fazla olmasından dolayı sürekli göç almaktadır. Sanayi nüfusu en fazla olan bölgedir.

10.  Marmara bölgesine bağlı olan 21 adada yerleşme vardır.

11.  Marmara bölgesinin iklimi Karadeniz iklimi, Karasal ikilim ve Akdeniz iklimi arasında bir geçiş iklimidir.

12.  Hâkim rüzgârlar kuzey ve kuzey doğudan eserler.

13.  Trakya da orman alanları fazladır.

14.  Düzlük alanların çok olması ulaşımı kolaylaştırmıştır.

15.  Yükseltisi en az bölgemizdir.

16.  En yüksek dağları Yıldız dağları, Samanlı ve Uludağ’dır.

17.  Meriç nehri ve Susurluk başlıca akarsularıdır.

18.  Büyükçekmece ve Küçükçekmece ile Durusu kıyı set gölleridir.

19.  Tektonik gölleri Ulubat, Sapanca ve İznik’tir.

20.  Ortalama yağış miktarı 600-700 mm’dir.

21.  Ortalama sıcaklık 15-16 ⁰C’dir.

22.  Yüzölçümü küçük olmasına rağmen nüfusu en fazla olan bölgemizdir.

23.  Bölgede Üç iklim tipi görülmesine bağlı olarak tarım ürünlerinde de çeşitlilik oldukça fazladır.

24.  Sanayinin en çok geliştiği bölgemizdir.

25.  En gelişmiş ithalat limanımız İstanbul da bulunmaktadır.

26.  Bor üretiminde Türkiye ve Dünyada birinci sıradadır.

27.  Hizmet sektörünün en fazla olduğu bölgemizdir. (İşçi nüfus)

28.  Enerji üretimi en az, tüketimi ise en fazla bölgemizdir.

29.  Ekonomimize sanayi, ticaret ve turizm gelirleri ile katkı sağlamaktadır.

Marmara Bölgesinin Coğrafi Konumu

Ülkemizin kuzeybatısında bulunur. Adını çevresinde yer aldığı Marmara denizinden almıştır. Karadeniz, Marmara ve Ege olmak üzere üç denize kıyısı vardır.  İstanbul ve Çanakkale boğazlarını içine alan bölge Asya ile Avrupa’yı birbirine bağlamaktadır. Yunanistan sınır kapısı İpsala ile Bulgaristan sınır kapısı Kapıkule Marmara bölgesinde yer almaktadır. Yüz ölçümü yaklaşık 67.000 km² ile Türkiye yüz ölçümünün %8,5’ine tekabül etmekte olup 6. büyüklükteki bölgemizdir.

Marmara bölgesinin komşuları ise Kuzeyde Karadeniz ve Bulgaristan, batıda Ege Denizi ve Bulgaristan, doğuda Karadeniz ve İç Anadolu bölgesi, güneyinde ise Ege bölgeleridir.

Marmara bölgesi sosyo-ekonomik özellikleri ve yeryüzü şekillerine göre dört bölüme ayrılmıştır.

 

Marmara Bölgesinin Bölümleri:

Yıldız Dağları (Istranca) Bölümü: (Kırklareli, Vize, Pınarhisar, Saray)

Marmara bölgesinin kuzey batı kısmını oluşturur. Adını yıldız dağlarından almıştır. Doğal bitki örtüsü makidir. Ormanlar 150 m. civarında yüksekliklerden sonra başlar. Batı kısımları plato özelliğine sahip olup tarım arazileri verimlidir. Yıldız dağları bölümünün batı kısımlarında buğday, şeker pancarı, mısır ve ayçiçeği tarımı oldukça yaygındır. Küçükbaş hayvancılık ve buna bağlı olarak peynircilik gelişmiştir.

Çatalca-Kocaeli Bölümü: (İstanbul, İzmit, Adapazarı, Gölcük, Hereke)

Adapazarı’ndan başlayarak Silivri ye kadar uzanır. Marmara bölgesinin kuzey-doğusunu oluşturur. İstanbul boğazının doğusunda Kocaeli yarımadası ile Adapazarı ovası, batısında ise Çatalca yarımadası yer alır.

Asya ve Avrupa kıtalarını birbirine bağlayan boğaz köprülerini (İstanbul)  içinde bulunduran bu bölüm oldukça gelişmiştir. İstanbul sanayi, ticaret, turizm, kültür, sanat, ulaşım, tekstil ve birçok alanda Türkiye’ nin merkezi konumundadır. Türkiye nüfusunun 8/1’ini oluşturan İstanbul sunduğu olanaklardan dolayı sürekli göç almakta ancak yeterli alt yapı ve konutu sağlayamamaktadır. İstanbul ile Adapazarı arasında büyük bir sanayi alanına sahip olan İzmit, Adapazarı ve Gölcük hızla büyüyerek gelişmektedir. Buralarda alüminyum, petrokimya, beyaz eşya, çimento fabrikaları ile tersaneler bulunmaktadır.

Karadeniz kıyılarında ormanlar görülmekle birlikte Marmara denizi kıyılarında bitki örtüsü yerini maki ve zeytinliklere bırakmaktadır. Çatalca-Kocaeli bölümünde zeytin, şekerpancarı, tahıl ve sebze üretimi yapılmaktadır. Silivri ve çatalca ilçelerinde tereyağı, yoğurt ve peynir üretimi yaygındır.

Ergene Bölümü: (Edirne, Babaeski, Lüleburgaz, Çorlu, Silivri)

Yıldız dağları ile Koru dağları arasında kalan Ergene bölümü Tekirdağ, Edirne ve Kırklareli’nin yarısı ile Gelibolu (Çanakkale) ilçesinin bir kısmını içine alır. Ergene bölümü bölgenin en soğuk, en az yağış alan ve bitki örtüsünün en zayıf olduğu bölümdür. Bitki örtüsü bozkırdır. Buğday, şeker pancarı, mısır, patates, ayçiçeği ve susam gibi tarla tarımının yanında bağcılık da yapılmaktadır. Yetiştirilen ürünlere bağlı olarak alkollü içecek ve yağ sanayileri de oldukça gelişmiştir. Hamit abat’ ta çıkarılan doğalgaz ile elektrik üretilmektedir.

Güney Marmara Bölümü: (Bursa, Balıkesir, Çanakkale, Gelibolu, Gemlik, Mudanya, Erdek, Bandırma)

Saroz körfezi ile İzmit körfezinin güneyinde kalan, Bilecik, Bursa, Yalova, Çanakkale, Balıkesir ile İzmit ve Sakarya’nın bir kısmını kapsar. Akarsular, göller, platolar, ovalar ve körfezler ile çok çeşitli yeryüzü şekillerine sahiptir. Ovalarda ayçiçeği, buğday, şeker pancarı ve meyve yetiştiriciliği yapılmaktadır. Bursa çevresinde ipekböceği yetiştirilir. Küçükbaş hayvancılık gelişmiştir. Önemli akarsuları Susurluk çayı, Biga çayı ve Gönen çayıdır. Dünyaca ünlü Kuşcenneti Milli parkı ile İznik, Ulubat ve Manyas Kuş gölü de bu bölümde bulunur.

En önemli yerleşim yeri Osmanlı Devletine başkentlik yapmış olan Bursa şehridir. Gıda sanayiinde Bursa, Balıkesir, Çanakkale, Yalova ve Bilecik, Tekstil sanayiinde ise Bursa oldukça gelişmiştir. İstanbul-Bandırma arasında arabalı feribot seferi yapılmaktadır.

Marmara Bölgesinin İklimi ve Doğal Bitki Örtüsü

Marmara bölgesi bulunduğu coğrafi konum itibariyle Akdeniz ile Karadeniz iklimleri arasında geçiş iklimi özelliği göstermektedir. İç kesimlerde ise karasal iklim görülür. Yıllık yağış ortalaması 600-700 mm civarında, sıcaklık ortalaması ise 15-16 ⁰C’dir. En fazla yağışı kış aylarında (Aralık, Ocak, Şubat) almaktadır. Yaz ayları (Haziran, Temmuz, Ağustos) ise en kurak aylarıdır. Trakya bölgesinde karasal iklim görülür ve bitki örtüsü bozkırdır. Kocaeli platosunda bozulmuş Karadeniz iklimi görülür. Yazları Karadeniz’den daha sıcak, kışları ise  daha soğuktur. Karadeniz kıyısı boyunca ormanlarla kaplıdır. Güney Marmara da ise kışların ılık geçmesine bağlı olarak zeytin yetiştiriciliği yaygınlaşırken yazların sıcak ve kurak olması pamuk üretimini teşvik etmektedir. Bölgede farklı iklimlerin görülmesi sonucunda bitki örtüsü ile tarım ürünleri oldukça çeşitlenmiştir. Kuzey Marmara bölgesinde Karadeniz ikliminin etkisinden dolayı orman, güney Marmara da Akdeniz ikilimi etkili olduğundan Maki bitki örtüsü, Ergene bölümünde karasal iklimin etkilediği bozkır bitki örtüsü görülür. Ülkedeki ormanların %13’ü Marmara bölgesindedir. Bölgede hâkim rüzgârlar genelde kuzey ve kuzeydoğu yönlerinden eser. Ormanlar bakımından 3. Sırada yer alır.

Marmara Bölgesinin Yer Yüzü Şekilleri

Dağları: Ortalama yükseltinin en az olduğu Marmara bölgesinde yeryüzü şekilleri engebeli yapıya sahip değildir. Yer şekilleri sade olduğundan ulaşım oldukça kolay sağlanmaktadır. Edirne ilinde her hangi bir dağ yoktur. En yüksek dağı 2.543 metre yüksekliğindeki Uludağ’dır. Yıldız dağları, Koru dağları, Kapıdağ, Samanlı dağları, Biga dağları, Domaniç dağı, Koru dağı, Armutçuk dağı, Işıklar dağı, Elmacık dağı, Kazdağı bölgenin diğer önemli dağlarıdır.

Akarsuları: Sakarya, Meriç, Ergene, Susurluk, Gönen, Susurluk ve Biga çayı başlıca akarsulardır.

Ovaları: Ortalama yükseltinin az olduğu bölgenin önemli bir kısmı ovalar ve platolardan oluşmuştur. Pamukova, Karacabey, Mustafa Kemalpaşa, Adapazarı, Balıkesir ve Gönen ovaları tektonik kökenli ovalardır. Bursa ovası dağ eteği ovası, Adapazarı ovası ise taban seviyesi ovası özelliği taşımaktadır. Kıyı kesimlerde akıntı ve derinlikten dolayı delta ovaları fazla oluşmamıştır.

Gölleri: Marmara bölgesinde irili ufaklı birçok doğal ve yapay göl bulunmaktadır. Bunlardan Büyükçekmece gölü, Küçükçekmece gölü, Sapanca gölü, Manyas gölü, Durusu gölü, İznik gölü ve Ulubat gölü tatlı su gölleridir.

Kıyıları: Karadeniz ve Kuzey Marmara kıyılarında çok fazla yalıyarlar (falez) olduğundan fazla girintili/çıkıntılı değildir. Güney Marmara kıyıları ise girintili/çıkıntılıdır.

Körfezleri: İzmit körfezi, Erdek, Gemlik ve Saroz körfezleri başlıca körfezleridir.

Adaları: Gökçeada, Bozcaada, İmralı, Marmara adaları ve İstanbul adaları başlıca adalarıdır. Bunların yanında İstanbul ve Çanakkale boğazları ise Ria Tipi kıyılarıdır. Yarımadalar; Gelibolu, Biga, Kapıdağ, Armutlu, Çatalca-Kocaeli’dir. Kapıdağ yarımadası Tombolo’dur.

Marmara Bölgesinin Nüfusu ve Yerleşimi

Bölgenin nüfusu 2000 sayımına göre 17.365.027 kişi ile Türkiye nüfus ortalamasının çok üstündedir. Kentsel nüfusun en fazla olduğu bölgemizdir. En fazla iç göç alan bölgemizdir.  Nüfus büyük bir çoğunluğu Çatalca-Kocaeli bölümünde yoğunlaşmış olup en fazla nüfusa sahip il ise İstanbul’dur.(2000 sayımına göre İstanbul nüfusu 10.018.735 kişi) Nüfus yoğunluğu en az olduğu yerler ise Yıldız dağları bölümü, Biga yarımadası ve Saroz körfezi çevreleridir. Nüfusun büyük bir bölümü (% 85 civarı) kentlerde özellikle İstanbul da yaşamaktadır. Kırsal nüfus oran ise % 15,7 civarındadır.

Marmara Bölgesinin Ekonomik Özellikleri ve Endüstri Yapısı (Sanayi)

Tarım: Bölgede iklim çeşitliliğine bağlı olarak yetiştirilen ürünlerde oldukça çeşitlidir. Fazla engebeli olmayan bölgede arazinin düz olması nedeni ekili alan oldukça fazla ve makineli tarım yaygındır. Bölgede tarımın gelişmesinin en önemli sebepleri; sulamanın yaygın olması, ulaşımın kolay olması ve nüfus yoğunluğunun fazla olmasıdır. Yüzölçümüne göre ekili alanları en fazla olan bölgemiz yine de ihtiyacı karşılamak için diğer bölgelerden tarım ürünü satın almaktadır.

Marmara Bölgesinde Yetişen Başlıca Tarım Ürünleri

Meyvecilik: Bursa ve çevresinde şeftali, elma, armut, kiraz, kestane ve çilek yetiştiriciliği oldukça gelişmiştir.

Zeytin: Akdeniz iklimi etkisinde kalan güney Marmara kıyılarında özellikle Gemlik bölgesinde zeytin yetiştiriciliği yaygındır. Ülkemizde en kaliteli sofralık zeytin Gemlik te üretilmektedir.

Ayçiçeği: Türkiye de yetiştirilen ayçiçeğinin %77’si Trakya’nın iç kısımlarda Ergene havzasında yetiştirilir.

Şekerpancarı: Sulanabilen arazilerin bulunduğu Adapazarı, Susurluk ve Alpullu çevrelerinde yetiştirilir.

Buğday: Bölgenin hemen her yerinde buğday üretim yapılmaktadır. Endüstri bitkileri ile münavebe edilerek hem sulu hem de kuru alanlarda buğday tarımı yapılmaktadır.

Tütün: Adapazarı yöresinde kaliteli tütünle yetiştirilmekle birlikte, Balıkesir, İzmit, Adapazarı ve Çanakkale başta olmak üzere bölgenin birçok yerinde tütün üretimi yapılmaktadır.

Pamuk: Bölgenin güney kesimlerinde özellikle yaz yağışlarının az olduğu Balıkesir çevresinde yetiştirilir.

Mısır: Özellikle Trakya ve Doğu Marmara bölümünde yetiştirilir.

Pirinç: Türkiye de pirincin yaklaşık %42’sinin üretildiği Marmara bölgesinde özellikle Ergene bölümü ile Meriç ırmağı çevresinde yetiştirilmektedir.

Keten: Kocaeli ve çevresinde yetiştirilmektedir.

Hayvancılık: Yer şekillerinin düz olması, makineli tarımın yaygın olması ve iklim koşulları gibi nedenlerle bölgede otlak ve meralar daraldığından ahır hayvancılığı ve besicilik yaygınlaşmıştır. Hayvancılığın gelişmesinin diğer bir nedeni de tüketici nüfusun fazla olması ve pazarlama sorununun bulunmayışıdır. Kırsal kesimlerde arıcılık, İstanbul çevrelerinde ise kümes hayvancılığı oldukça gelişmiştir. Balıkların sıcak denizlerden soğuk denizlere, soğuk denizlerden sıcak denizlere geçmek için boğazların kullanılması nedeni ile İstanbul ve Çanakkale boğazlarında ise balıkçılığı geliştirmiştir. Bursa ve Bilecik’te ipek böcekçiliği yapılmaktadır.

Ormancılık:

 Uludağ çevresinde, Yıldız dağlarının kuzey yamaçları ile Samanlı dağlarında gür ormanlar bulunmaktadır. Karadeniz kıyılarında bulunan meşe ormanlarından yakacak odun üretimine,  Yıldız dağları ile Güney Marmara bölümünde ise kereste üretimine elverişli ormanlar yer almaktadır.

Marmara Bölgesinin Yer Altı Zenginlikleri:

Mermer: Marmara adası ve Bilecik’te mermer yatakları vardır.

Bor Mineralleri: Bigadiç, Susurluk, Balıkesir ve Bursa’dan çıkartılmaktadır.

Demir: Koceli, Sakarya Çamdağı çevresinde

Doğalgaz: Kırklareli Hamitabat çevresinde

Linyit: Saray (Tekirdağ), Çan (Çanakkale) Durusu (İstanbul) çevrelerinde

Volfram (Tungsten): Uludağ/Bursa, Demirköy/Kırklareli

Barit: Lapseki/Çanakkale

Krom: Bursa

Magnezyum: Bilecik

Sanayi:

Ulaşımın kolay olması, hammadde temininin kolay olması, iş gücünün fazla olması, tüketici nüfusun fazla olması, pazarlamanın kolay olması gibi sebeplerle bölge ekonomik açıdan en gelişmiş bölgemizdir. Demir-çelik ve orman ürünleri sanayi dışında tüm sanayi alanlarında Türkiye birincisidir.  Milli gelirin %20’si, sanayi üretiminin ise1’3’ü Marmara bölgesinden karşılanır. Enerji üretimi en az, tüketimi ise en yüksek bölgemizdir. Ülkemizdeki en büyük sanayi potansiyeli İstanbul, Kocaeli ve Adapazarı’nda yer almaktadır. En gelişmiş ithalat limanımız İstanbul’dadır. Devlete ödenen gelir vergisinin İstanbul ve çevresinden sağlanmaktadır. Çeşitli ticaret merkezleri, imalat sanayiinin önemli bir bölümü, bankacılık, eğitim ve sağlık kuruluşları da İstanbul’da yer almaktadır.

Bursa’da otomotiv, dokumacılık ve konserve sanayi,

İzmit’te kağıt sanayi, petro-kimya ve İpraş rafinerisi,

İzmit’te İpraş,

Tekirdağ da tuğla

Ambarlı (İstanbul)da doğalgaz, fuel oil,

Hamitabat ve Bursa’da Doğalgaz,

Kırklareli ve Orhaneli’de termik santraller vardır.

Marmara Bölgesinin Ulaşımı

Yer şekillerinin sade olması ve yükseltinin az olması bölgede ulaşımı kolaylaştırmıştır. Asya ile Avrupa’yı birbirine bağlayan en kısa demir ve karayolları bu bölgeden geçmektedir. İstanbul (kara, hava, demir, deniz) bütün yolların kesiştiği noktada yer alması bakımından turizm ve ticaretin gelişmesinde önemli rol oynamıştır. Önemli yolların geçtiği diğer merkezler ise Bursa ve Edirne’dir. Tekirdağ ile İzmit (Kocaeli) deniz ticaretinin gelişmesinde rol oynayan önemli liman kentleridir. Karadeniz ülkelerini Akdeniz’ e bağlayan deniz yollarının bu bölgeden geçmesi bölgenin sanayi, ticaret ve turizm gibi her alanda gelişip zenginleşmesine dolayısıyla nüfus yoğunluğunun artmasına neden olmuştur.

Marmara Bölgesinde Turizm

Marmara bölgesi doğal güzellikleri, tarihi ve kültürel zenginlikleri ile turizm açısından büyük önem taşımaktadır. En çok turizm geliri elde edilen bölgemizdir. Türkiye deki turizm gelirlerinin yarısına yakını Marmara bölgesinden sağlanmaktadır. Bölgede başta kültür turizmi olmak üzere, tarih, kaplıca, kış turizmi ve kongre turizmi oldukça gelişmiştir.

İstanbul tarihi, turistik ve kültürel özellikleri ile yerli ve yabancı turistlerin en çok tercih ettikleri şehirdir. Sürekli olarak yapılan kültür-sanat etkinlikleri, fuar ve kongreler ise bölgeye turist akımına neden olmaktadır. İstanbul da Sultanahmet, Süleymaniye, Ayasofya, Topkapı Müzesi, Dolmabahçe Sarayı, Kapalı Çarşı en fazla turist ağırlayan yerlerdir.

Bursa da kaplıcalar ve Uludağ da kış sporları,  Balıkesir de Kuş Cenneti ve bölgede bulunan birçok ada ve kıyılar bölgeyi turizm cenneti yapmıştır.

Marmara Bölgesinin Tarihi Özellikleri

Roma, Bizans ve Osmanlı imparatorluklarına başkentlik yapmış olan İstanbul başta olmak üzere Marmara bölgesi tarihi eserler bakımından çok zengindir. Bunlardan bazıları;

İstanbul: Rumeli Hisarı, Topkapı Sarayı, Dolmabahçe Sarayı, Yerebatan Sarayı, Ayasofya, Kapalı Çarşı, Mısır Çarşısı, Roma, Bizans ve Osmanlı imparatorluklarının izlerini taşıyan sanat eserlerinin yer aldığı açık hava müzesi, sayıları 500’den fazla olan camiler (bunlardan bir kaçı Sultanahmet, Selimiye, Süleymaniye, Mimar Sinan Camiileri), müzeler ve anıtlar (bazıları Arkeoloji müzeleri, Atatürk müzesi, Sanayi müzesi, Deniz müzesi, Kız Kulesi, Galata Kulesi, Rumeli Hisarı, Anadolu Hisarı ve İstanbul Surları), Aynalıkavak Kasrı, Hidiv Kasrı,  istanbul’un tarihi değerlerinden yalnızca birkaçıdır.

Edirne: Selimiye Camii

Çanakkale: Truva Atı, Behramkale, Athena Tapınağı

Bursa: Ulucamii, Yeşil Türbe,